اختلال خواب در بیماران اسکیزوفرنی

در واقع الگوهای خواب غیر طبیعی اغلب یکی از اولین مشکلاتی است که زمانی که یک قسمت از اسکیزوفرنی ابتدا در حال آغاز شدن است بستگان و مراقبین متوجه آن می‌شوند. برای افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند، مشکلات خواب ممکن است مرتبط با شروع روان‌پریشی باشد یا بازگشت همراه با بدتر شدن روان‌‌پریشی سایر قسمتهای سلامت روان (مثلا خلق و خوی، تمرکز حافظه و تفکر) را تحت تاثیر قرار ‌می‌دهد، مرتبط بودن با مشکلات سلامت فیزیکی (مثلا دارای اضافه وزن بودن)، با بهبودی تداخل پیدا کرده و مشکلات اجتماعی را افزایش می‌دهد.

اختلال خواب و اسکیزوفرنی

حدود ۸۰ درصد بیماران اسکیزوفرنی به مشکلات مرتبط با خواب دچار هستند، از این رو متخصصان بالینی از مدت‌ها پیش می‌دانستند که اسکیزوفرنی و اختلال خواب با یک‌دیگر ارتباط دارند. با این حال معمولاً بر این اساس که این مشکلات ناشی از عوارض داروها یا نتیجه‌ی انزوای اجتماعی و بیکاری بیماران است، از آن‌ها چشم‌پوشی ‌شده است. مشکلات مرتبط با خواب و اسکیزوفرنی ممکن است ریشه‌های مشترکی داشته باشند و این مسئله امید به بهبود این اختلال روانی با غلبه بر بی‌خوابی را افزایش داده است. در یک مطالعه‌ی جدید که خواب و ریتم شبانه روزی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را کنترل کرده است محققان بسیاری از مشکلات خواب بیشتر در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی را در برابر کنترل‌های ذهنی سالم یافتند. نتیجه‌ی این تحقیق همراه با دیگر تحقیقات انجام گرفته در زمینه‌ی ارتباط ژن مرتبط با اسکیزوفرنی و چرخه‌ی خواب و بیداری در موش‌ها نشان می‌دهد که خواب و اسکیزوفرنی بیش از آنچه که قبلاً تصور می‌شد با یکدیگر مرتبط هستند.

چرا خواب اهمیت دارد؟

• مشکلات خواب می‌توانند خطرات روان‌پریشی را افزایش دهند.
• مشکلات خواب ممکن است اولین علامت شروع یا بازگشت بیماری باشد.
• مشکلات خواب منجر به سخت‌تر شدن بهبودی می‌شوند.
• مشکلات خواب باعث مشکلات سلامتی دیگری می‌شود.

تغییرات الگوهای خواب

مقایسه بین دو گروه نشان داد که در حالی که افراد بیکار ساعات خواب منظم را حفظ می‌کنند، هر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی در نمونه دارای مشکل خواب بود. این اختلال یک الگوی مشترک را دنبال نمی‌کند. ترشح ملاتونین برخی از این افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به افراد سالم با چندین ساعت تأخیر انجام شده و این بیماران دیر هنگام به خواب رفته و دیر بیدار شدند. ساعت زیستی برخی دیگر با گذر زمان تغییر کرده و آنان هر روز دیرتر و دیرتر بیدار شدند. بیشترین آسیب دیدگی اصلا الگوی خواب و بیداری ۲۴ ساعته‌ی نرمالی را نشان نداد. شب و روز خواب و فعالیت بیماران تغییر می‌کرد. محققان رفتارهای خواب و بیداری موش را با تغییر ژنی تقلید اسکیزوفرنی بررسی کردند. به صورت کاملا شگفت‌آوری موش‌ها الگویی [خواب] را نشان می‌دهند که درست همانند بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است. در موش این مشکل در ارتباط شکسته بین سلول‌های مغز ایجاد می‌شود که ساعت بدن و نورون‌ها را که پس از آن فیزیولوژی بدن با آن تطابق پیدا می‌کند را تنظیم می‌کند. اگر دقیقا این موضوع برای انسان‌هایی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند درست باشد ممکن است که با کاهش مشکلات خواب بتوان علائم اسکیزوفرنی را کاهش داد. این کار را می‌توان با نور درمانی، درمان ملاتونین یا حتی درمان شناختی- رفتاری که نوعی از درمان گفتاری است که به بیماران در تغییر رفتارهایی مانند زمان و نحوه خوابیدن کمک می‌کند، انجام داد. ساعات خواب کمتر منظم است. خواب ممکن است در هر زمانی از شبانه روز اتفاق بی‌افتد نه مانند بسیاری از افراد تنها به مدت ۷-۸ ساعت در شب. ساعات خواب ممکن است خیلی کم یا خیلی زیاد باشد. گاهی اوقات این امر می‌تواند به دلیل مصرف داروهای مورد استفاده برای درمان روان‌پریشی باشد. این همچنین می‌تواند به دلیل عدم برنامه روزمره منظم باشد. چنین برنامه‌ی روزمره‌ای به بدن برای دانستن اینکه چه زمانی باید خوابید و چه زمانی باید بیدار شد کمک می‌کند.
به علت نشانه‌های روان‌پریشی که موجب ترس یا اضطراب می‌شود ممکن است خوابیدن یا خواب ماندن سخت باشد. الگوهای خواب می‌توانند تغییر کنند. ممکن است خواب عمیق کمتر و خواب سبک بیشتر باشد. این موضوع باعث می‌شود که خواب کم‌تر خستگی‌گیر باشد که باعث افزایش خستگی در طول روز می‌شود. تغییر در الگوهای خواب می‌تواند اولین نشانه شروع روان‌پریشی باشد. یا ممکن است به این معنی باشد که روان‌پریشی دوباره پس از یک دوره بهبودی بر می‌گردد. به عبارت دیگر، می‌تواند یک نشانه هشدار دهنده باشد. افراد مبتلا به روان‌پریشی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آپنه خواب انسدادی یا تنفس اختلال خواب هستند که به خصوص زمانی که همراه با وزن اضافی باشند رخ می‌دهد. آپنه خواب انسدادی می‌تواند سایر مشکلات سلامتی (فیزیکی و روانی) را بدتر کند.

تشخیص

روانپزشک متخصص اسکیزوفرنی سوالاتی در مورد خواب بیماران خواهد پرسید. آنها درباره سلامت روان نیز سوال خواهند کرد. پزشک ممکن است به منظور پر کردن چندین پرسشنامه این سوالات را بپرسد که برای کمک به حل مشکلات است. ممکن است پزشک از بیماران اسکیزوفرنی بخواهد که مرتبا در یک دفترچه یادداشت وضعیت خواب خود را یادداشت کنند که به منظور پیگیری خواب است و باید بیش از ۲ هفته یا بیشتر انجام شود. متخصصان ممکن است در صورتی که بیماران مشکوک به چیزی باشند آن‌ها را به مطالعه خواب ارجاع دهند که در یک شب انجام می‌شود. پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که ساعت اکتی گراف ببندد، که زمانی که فعال هستید و زمانی که در کل مدت شبانه روز خوابید را کنترل می‌کند.

درمان

اغلب خواب می‌تواند با تغییرات در عادات خواب بهبود یابد. مصرف کوتاه مدت داروهای آرامبخش (قرص‌های خواب یا آرام بخش‌های ضد روانپریشی) می‌تواند زمانی که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بسیار ناخوشایند هستند و علائم آنها مانع از خوابیدنشان می‌شود به بیمار کمک کند. ملاتونین و نور روشن می‌توانند به تنظیم مجدد ساعت بدن کمک کنند. تغییر نوع، دوز یا زمان داروهای روان‌پریشی ممکن است به مشکلات خواب کمک کند (مثلا بعضی از داروهای اسکیزوفرنی که باعث خواب آلودگی بیمار می‌شوند).

قرص خواب

با این حال قرص‌های خواب تنها نباید به عنوان یک درمان برای مشکلات خواب در نظر گرفته شوند. بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی همواره نیاز به افزایش دوز برای رسیدن به همان اثر را دارد و ممکن است به آن وابسته شود. به همین دلیل قرص خواب باید فقط به عنوان یک درمان موقت دیده شود. از مصرف روزمره قرص‌های خواب یا آرامبخش‌ها برای کمک به خواب در اسکیزوفرنی باید اجتناب شود. آرام‌بخش‌های جزئی شامل دیازپام، نیترازپام، لورازپام، کلونازپام، آلپرازولام و اگزازپام هستند. در گذشته این داروها بسیار بیشتر از امروز تجویز شده است اما اکنون پی برده شده که استفاده روزمره از این داروها برای کمک به خواب، احتمالا برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی زیان‌بخش است.

پذیرش مشکل

اولین استراتژی که توسط افراد مبتلا به اسکیزوفرنی که با این مشکل مواجه شده‌اند، موفقیت آمیز بوده است، سعی در مبارزه با آن نیست، بلکه پذیرش این است که بیماران در طول شب بیدار می‌شوند و پیدا کردن راه‌های مفیدی برای سرگرم شدن در این زمان برای اینکه مزاحم کسانی که با آن‌ها زندگی می‌کنند نشوند. واضح است که جارو کردن اتاق نشیمن ساعت ۲ نصفه شب غیر ممکن است اما راه‌های دیگری است که بیماران می‌توانند از آن طریق خودشان را سرگرم کنند و باعث مزاحمت دیگران نیز نشوند.