درمان بیماری اسکیزوفرنی:دارویی و غیردارویی
اسکیزوفرنی معمولاً در اوخر دوران نوجوانی یا دهه‌ی ۲۰ زندگی یک شخص بروز پیدا می‌کند. این بیماری مردان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند و به عنوان یک مشکل طولانی مدت در نظر گرفته می‌شود که به ندرت قابل علاج است اما قابل کنترل می‌باشد. بنابراین درمان موفقیت‌آمیز اسکیزوفرنی بستگی به رژیم دراز مدت دارویی و درمان‌های حمایتی و روانشناختی دارد. در حالی که دارو به کنترل علائم و روان پریشی مرتبط با اسکیزوفرنی (برای مثال توهمات) کمک می‌کند، اما نمی‌تواند به فرد برای یافتن شغل، کارایی در روابط اجتماعی و افزایش مهارت‌های مقابله‌ای کمک کند بطوری که بیمار بتواند نحوه‌ی ارتباط و کار کردن با دیگران را بیاموزد. فقر، بی‌خانمان بودن و بیکاری اغلب مرتبط با این اختلال هستند. در صورتی که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی بتواند درمان مناسبی پیدا کند و به آن پایبند باشد، دست یافتن به زندگی شاد و موفق امکان‌پذیر است. در ادامه انواع درمان‌ها برای هر نوع بیمار اسکیزوفرنی ارائه شده است.
فهرست مطالب
داروها
داروها سنگ بنای درمان اسکیزوفرنی هستند، و داروهای ضد روان پریشی متداول‌ترین داروهای تجویزی می‌باشند. این داروها با اثر گذاشتن بر دوپامین انتقال دهنده‌ی عصبی مغز، علائم را کنترل می‌کنند.
هدف از درمان با داروهای ضد روانپریشی کنترل موثر علائم و نشانه‌ها با کمترین دوز ممکن است. روانپزشک ممکن است از داروهای و دوزهای مختلف یا ترکیبی از داروها در طول زمان برای دستیابی به نتایج مطلوب استفاده کند. سایر داروها مانند داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب نیز ممکن است موثر باشند. بهبود علائم می‌تواند چند هفته طول بکشد.
از آنجایی که داروهای مورد استفاده برای اسکیزوفرنی می‌توانند باعث عوارض جانبی جدی شوند، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است تمایلی به مصرف آنها نداشته باشند. آمادگی و اشتیاق جهت همکاری برای درمان می‌تواند بر انتخاب دارو تاثیرگذار باشد. برای مثال شخصی که در برابر مصرف دارو بطور مداوم مقاومت می‌کند ممکن است نیاز باشد که به جای مصرف قرص تحت تزریق قرار بگیرد. در مورد مزایا و عوارض جانبی هر داروی تجویزی با پزشک خود صحبت کنید.
در ادامه داروهای متداول تجویزی ذکر شده‌اند:
داروهای ضد روانپریشی نسل اول
داروهای ضد روان پریشی نسل اول دارای عوارض جانبی مکرر و بطور بالقوه چشمگیری دارند، از جمله احتمال ابتلا به یک اختلال حرکتی (حرکت پریشی دیررس) که ممکن است برگشت‌پذیر نباشد. این داروها عبارتند از:
- کلروفرمزین
- فلوفنازین
- هالوپریدول
- پرفنازین
این داروهای ضد روان پریشی اغلب ارزان‌تر از نوع نسل دوم هستند، بخصوص نوع عمومی که می‌تواند در صورت نیاز به درمان طولانی مدت یک عامل مهم باشد.
داروهای ضد روانپریشی نسل دوم
این داروهای نسل دوم جدیدتر بطور کلی ترجیح داده می‌شوند زیرا نسبت به نوع نسل اول فرد را کمتر در معرض عوارض جانبی قرار می‌دهند. این داروها عبارتند از:
- آریپیپرازول (Abilify)
- آسناپین (Saphris)
- برکس پیپرازول (Rexulti)
- کاریپرازین (Vraylar)
- کلوزاپین (Clozaril)
- ایلوپریدون (Fanapt)
- لورازیدون (Latuda)
- الانزاپین (Zyprexa)
- پالیپریدون (Invega)
- کوئتیاپین (Seroquel)
- ریسپریدون (Risperdal)
- زیپراسیدون (Geodon)
مداخلات روانی اجتماعی
با اینکه بیشتر افراد عقیده دارند که روان درمانی نقش مهمی در درمان اسکیزوفرنی ایفا نمی‌کند، اما بسیاری از پژوهش‌ها خلاف آن را نشان می‌دهند. اسکیزوفرنی مانند تمام بیماری‌های روانی یک اختلال مغزی یا ژنتیکی صرف نیست. روان درمانی همراه با یک برنامه‌ی دارویی مناسب می‌تواند به فرد تحت درمان کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی ضروری را یاد بگیرد و انجمن پشتیبان اهداف و فعالیت‌های هفتگی بیمار خواهد بود. بنابراین درمان اسکیزوفرنی با مداخلات روانی اجتماعی مهم است. این مداخلات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
درمان فردی
روان درمانی ممکن است به عادی کردن الگوهای ذهنی کمک کند. همچنین یادگیری مقابله با استرس و شناسایی نشانه‌های هشدار دهنده‌ی اولیه می‌تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای کنترل بیماری کمک کند.
گروه درمانی
گروه درمانی همراه با دارو نتایج بهتری نسبت به درمان با دارو به تنهایی در پی دارد، بخصوص در بیماران سرپایی مبتلا به اسکیزوفرنی. دستیابی به نتایج مثبت با گروه درمانی زمانی محتمل‌تر است که بر برنامه‌ها، مشکلات و روابط زندگی واقعی؛ نقش‌ها و تعاملات اجتماعی و کاری؛ همکاری در طول دارو درمانی و بحث در مورد عوارض جانبی آن؛ یا برخی فعالیت‌های تفریحی یا کاری تمرکز پیدا کند. این گروه درمانی حمایتی می‌تواند بخصوص در کاهش انزوای اجتماعی و افزایش واقعیت سنجی موثر باشد.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
این روش بر بهبود ارتباط و تعاملات اجتماعی و توانایی شرکت در فعالیت‌های روزانه تمرکز دارد.
خانواده درمانی
خانواده درمانی می‌تواند بطور قابل توجهی نرخ بازگشت را برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی کاهش دهد. در خانواده‌های پر استرس، بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به شرط مراقبت استاندارد، در سال اول پس از ترخیص از بیمارستان ۵۰ تا ۶۰ درصد نرخ بازگشت دارند. خانواده درمانی حمایتی می‌تواند این نرخ بازگشت را به کمتر از ۱۰ درصد کاهش دهد. این درمان خانواده را تشویق می‌کند که هرگاه مشکلی پیش آمد یک جلسه خانوادگی برگزار کنند تا پس از بحث و گفت‌گو ماهیت اصلی مشکل را مشخص کنند، راه حل‌های جایگزین را در نظر بگیرند، و بهترین راه حل مورد توافق را انتخاب کرده و اجرا کنند.
در مورد سایر درمان‌های قابل استفاده برای اسکیزوفرنی مطالعاتی در حال انجام است. درمانی که دارای پشتوانه پژوهشی قوی است و هم برای اسکیزوفرنی و هم سایر انواع مشکلات مشابه کاربرد دارد، درمان رفتاری شناختی است. این روش بر درمان تمرکز ندارد بلکه هدف آن کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی می‌باشد.
درمان پذیرش و تعهد
پذیرش مبتنی بر آگاهی و تعهد برای برخی از شرایط از جمله روان پریشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی این روش درمانی کاهش مستقیم علائم روانپریشی نیست بلکه کاهش رنج بیمار با افزایش قابلیت تحمل علائم روان پریشی است (برای مثال از طریق افزایش آگاهی و پذیرش وجود خود؛ کاهش تمرکز و در نتیجه تاثیر علائم و هدایت تمرکز بیمار بر ارزش‌های اصلی).
درمان پیگیرانه اجتماعی
نوع دیگری از درمان مبتنی بر شواهد برای اسکیزوفرنی درمان پیگیرانه اجتماعی است. این درمان یک رویکرد تیمی چند رشته‌ای است که بطور معمول شامل مدیریت کننده، روانپزشکان، مددکاران اجتماعی و سایر پزشکان سلامت روان می‌باشد. این روش یک رویکرد فزاینده تا مدیریت موردی ویژه است که در آن اعضای تیم بر روی یک پرونده کار می‌کنند، دارای تماس‌های مکرر با بیمار هستند (حداقل یک بار در هفته) و امکان ورود بیمار به جامعه را فراهم می‌کنند. هدف کاهش دفعات بستری در بیمارستان و کمک به بیمار برای انطباق با زندگی در اجتماع می‌باشد.
توانبخشی شناختی
هدف از توانبخشی شناختی مداخله کوتاه مدت برای بهبود مهارت‌های شناختی مورد نیاز برای عملکرد اجتماعی و حرفه‌ای در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مانند استفاده از کامپیوتر و کار با کاغذ و مداد می‌باشد. بیشتر این مداخلات، نقائص انگیزشی و عاطفی که در اسکیزوفرنی بسیار شایع هستند را در نظر می‌گیرند.
توانبخشی حرفه‌ای
این روش بر کمک به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای آماده شدن، پیدا کردن و حفظ شغل تمرکز دارد. بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیاز به مقداری پشتیبانی روزمره دارند. بسیاری از بنیادها برای کمک به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای پیدا کردن شغل، خانه‌داری، گروه‌های خودیاری و شرایط بحرانی برنامه‌هایی دارند. یک مدیریت کننده یا شخصی که در تیم درمانی است می‌تواند به یافتن منابع کمک کند. با درمان مناسب، بیشتر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانند بیماری خود را کنترل کنند.
بستری در بیمارستان
در حین دوره‌های بحرانی یا مواقع بروز علائم شدید، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان باشد تا از سلامت، تغذیه مناسب، خواب کافی و بهداشت اولیه اطمینان حاصل شود.
درمان با شوک الکتریکی
برای افراد بزرگسال مبتلا به اسکیزوفرنی که به درمان با دارو واکنشی نشان نمی‌دهند، درمان با شوک الکتریکی ممکن است در نظر گرفته شود. این درمان می‌تواند برای شخصی که دارای افسردگی است، موثر باشد.